อุดง (ญี่ปุ่น: 饂飩, うどん udon ?) เป็นอาหารญี่ปุ่นที่เป็นที่นิยมชนิดหนึ่ง ทำจากแป้งสาลี ลักษณะเป็นเส้น หนา ยาว มีสีขาว
อุดง นิยมรับประทานทานร้อนๆ ในน้ำซุปใส ซึ่งทำจากดาชิ (ญี่ปุ่น: 出汁, だし dashi ?) (หัวเชื้อน้ำซุป) และโชยุ (ญี่ปุ่น: 醤油 shōyu ?) (ซีอิ๊วญี่ปุ่น) และมิริน (ญี่ปุ่น: 味醂, みりん mirin ?) (เหล้าสำหรับปรุงอาหาร)
อุดง มีชื่อเรียกหลายชื่อ ขึ้นอยู่กับอาหารที่นำมาวางบนเส้นอุดง เช่น เทมปุระอุดง (ญี่ปุ่น: 天ぷらうどん tempura udon ?) คือ อุดงหน้ากุ้งชุบแป้งทอด และ คิทสึเนะอุดง (ญี่ปุ่น: きつねうどん kitsune udon ?) คือ อุดงหน้าเต้าหู้หวาน เป็นต้น
ต้นกำเนิด
เส้นอุดงมีต้นกำเนิดมาจาก เส้นชูเมี่ยน (ภาษาจีน:粗麵 , พินอิน: cū miàn) ของประเทศจีน เป็นเส้นทำจากแป้งสาลี ยาว หนาประมาณ 2-3 เซนติเมตร นิยมทานในน้ำซุปผสมเต้าเจี้ยว ถือเป็นอาหารภาคเหนือของจีน
เส้นอุดง ได้เข้าสู่ประเทศญี่ปุ่นโดยพระสงฆ์ชาวญี่ปุ่นที่เดินทางไปจาริกยังประเทศจีน ชาวญี่ปุ่นได้ยกย่องพระคูไค (ญี่ปุ่น: 空海 Kūkai ?) และพระเอ็นนิ (ญี่ปุ่น: 圓爾辯圓 Enni Ben’en ?) ให้เป็นต้นตำรับการปรุงเส้นอุดงของญี่ปุ่น พระคูไคเดินทางไปยังประเทศจีนในช่วงต้นของคริสต์ศตวรรษที่ 9เพื่อศึกษาพุทธศาสนา โดยอดีตจังหวัดซะนุคิ (ญี่ปุ่น: 讃岐国 Sanuki no kuni ?) บนเกาะชิโกะกุ (ญี่ปุ่น: 四国 Shikoku ?) หรือปัจจุบันคือจังหวัดคะงะวะ (ญี่ปุ่น: 香川県 Kagawa-ken ?) ประกาศตัวเป็นผู้สืบทอดสูตรการทำอุดงจากพระคูไค ส่วนพระเอ็นนิ ซึ่งเป็นพระนิกายเซน (ญี่ปุ่น: 禅 Zen ?) สำนักรินไซ (ญี่ปุ่น: 臨済宗 Rinzai-s ?) ได้เดินทางไปประเทศจีนเมื่อคริสต์ศตวรรษที่ 13 โดยมีเมืองฮะคะตะ (ญี่ปุ่น: 博多区 Hakata-ku ?) จังหวัดฟุกุโอกะ(ญี่ปุ่น: 福岡県 Fukuoka-ken ?) เป็นผู้ประกาศว่าสืบทอดสูตรของพระเอ็นนิ
อาหารที่ทำจากเส้นอุดง
ช่นเดียวกับอาหารเส้นอื่นๆของญี่ปุ่น อุดงนิยมรับประทานเย็นในฤดูร้อน และรับประทานร้อนในฤดูหนาว อาหารต่างๆที่นำมาวางบนเส้นอุดงแสดงถึงฤดูกาลนั้นๆ และความสมดุลกับส่วนผสมอื่นๆ อาหารที่นำมาวางบนเส้นอุดงนั้นถูกปรุงอย่างเรียบง่าย บางครั้ง นำไปทานกับเส้นโซบะได้เช่นกัน
อุดงร้อน
- คะเคะอุดง (ญี่ปุ่น: かけうどん Kake udon ?) อุดงร้อนในน้ำซุปใส โรยต้นหอมญี่ปุ่นซอยบางๆ อาจมีคะมะโบะโกะ (ญี่ปุ่น: 蒲鉾 Kamaboko ?) หรือลูกชิ้นปลาเส้นญี่ปุ่น ฝาน 1 ชิ้นวางบนเส้นอุดง
- คิตสึเนะอุดง (ญี่ปุ่น: きつねうどん Kitsune udon ?) อุดงร้อนหน้าเต้าหู้หวานทอด หรืออะบุราเกะ (ญี่ปุ่น: 油揚げ Aburaage ?) คำว่า คิตสึเนะ แปลว่า สุนัขจิ้งจอก หรือปีศาจจิ้งจอก ชื่อนี้ได้จากเต้าหู้หวานที่วางบนหน้าอุดง ซึ่งมีรูปร่างเหมือนหูสุนัขจิ้งจอก
- เทมปุระอุดง (ญี่ปุ่น: 天ぷらうどん Tempura udon ?) อุดงร้อนหน้าอาหารชุบแป้งทอด หรือเทมปุระ เช่น กุ้ง หรือคะคิอะเกะ (ผักรวมชิ้นเล็กๆผสมแป้งแล้วทอด)
- ทะนุคิอุดง (ญี่ปุ่น: 狸うどん Tanuki udon ?) อุดงร้อนหน้าเศษแป้งเทมปุระ (Tenkasu) ชื่อได้จากทานุกิ ซึ่งเป็นแรคคูนญี่ปุ่น และเชื่อว่ามีพลังวิเศษ
- ทสึคิมิอุดง (ญี่ปุ่น: 月見うどん Tsukimi udon ?) อุดงหน้าไข่สดที่ตกลงบนอุดงร้อนๆ จากชื่อ แปลได้ว่า อุดงชมจันทร์ เหมือนไข่แดงสีเหลืองกลมเหมือนพระจันทร์
- วะกะเมะอุดง (ญี่ปุ่น: ワカメうどん Wakame udon ?) อุดงร้อนหน้าสาหร่ายวะกะเมะ
- คะเรอุดง (ญี่ปุ่น: カレーうどん Karē udon ?) อุดงร้อนหน้าแกงกะหรี่ญี่ปุ่น
อุดงเย็น
ซะรุอุดง (ญี่ปุ่น: ざるうどん Zaru udon ?) อุดงแช่เย็น โรยสาหร่ายโนริฝอย เสิร์ฟในซะรุ (ญี่ปุ่น: 笊 Zaru ?) (ภาชนะสานจากไม้ไผ่ รูปร่างคล้ายกระด้ง แต่ก้นบุ๋ม ใช้สะเด็ดน้ำ) พร้อมกับซอสแช่เย็น มีส่วนผสมเข้มข้นของดาชิ มิริน และโชยุ เมื่อทาน ให้ใช้ตะเกียบคีบเส้นอุดงพอคำ จุ่มลงในซอสดังกล่าว แล้วจึงรับประทาน อาจใส่ต้นหอมซอย วาซาบิบด และขิงบดลงในซอสเพื่อเพิ่มรสชาติได้ เมื่อเสิร์ฟคู่กับเทมปุระ จะเรียก เทนซะรุอุดง (ญี่ปุ่น: 天ざるうどん Tenzaru udon ?)